Mắm Hương Trung – Từ hũ sành tới chai hiện đại
1. Mỗi lần mở nắp hũ mắm, là một lần ký ức sống lại
Chắc không ít người giống tôi – cứ hễ ngửi mùi mắm là nhớ nhà. Không phải vì thèm ăn, mà vì lòng mình tự nhiên mềm ra, như có bàn tay má vỗ về sau lưng, một buổi chiều nào đó xa xôi lắm, khi nắng rớt qua mái ngói cũ và khói bếp len qua kẽ tre đen nhẻm.
Tôi nhớ rõ hoài cái buổi trưa ngày xưa, khi cả nhà xúm xít quanh cái bàn thấp trong chái bếp. Trên bàn là tô canh rau ngót nấu tôm khô, dĩa trứng chiên cháy cạnh, và nổi bật nhất là chén mắm ruốc xào sả ớt – đỏ au, thơm lừng, cay xé mà ngon muốn rụng lưỡi. Má tôi hay nói:
— “Ăn cơm với mắm ruốc mà không đổ mồ hôi là chưa đúng điệu nghen!”
Nói vậy chớ bữa nào trời nóng quá, má cũng dằn lòng nấu thêm món khác cho tụi nhỏ. Nhưng bữa nào mắm ruốc có mặt trên mâm là má hay tươi cười hơn. Chắc tại đó là món má ưng bụng, vừa dễ làm, vừa hợp với rau luộc, cơm nguội, lại bắt cơm kiểu thiệt quê.
Cái vị mặn mòi, cay cay, thơm thơm của mắm ruốc xào, trộn chung với miếng cơm nóng trắng dẻo, rồi bẻ thêm trái dưa leo hay miếng khế chua hái sau hè — trời ơi, ăn xong mà mồ hôi chảy lấm tấm trên trán, lòng lại thấy nhẹ tênh.
2. Hũ mắm là “báu vật” trong bếp
Mỗi lần má đi chợ tỉnh về, thể nào trong bao cũng có mấy món lặt vặt: bó rau rừng, mấy trái cóc, lon cá khô... Nhưng thể nào cũng có một cái hũ thủy tinh hoặc hũ sành đựng mắm. Má nói:
— “Mắm mua chợ tỉnh mới ngon, chớ mắm chợ xã toàn loại pha.”
Lúc nhỏ, tôi chẳng hiểu mấy chữ “pha” là sao. Giờ lớn rồi mới biết, là mắm ngon thì phải để lâu, lên men tự nhiên, không phụ gia, không màu. Thứ mắm má chọn là loại mắm cốt nặng mùi, nhưng càng để càng thơm, càng lâu càng đậm đà.
Có bữa đi học về thấy má đang cặm cụi dưới bóng cây bàng sau hè, tay cầm cái chày gỗ đang giả mắm nêm với tỏi, ớt, thơm xắt nhỏ, chút đường, nước cốt chanh... Mùi bốc lên thơm tới hàng xóm. Má quay sang tôi cười:
— “Bữa nay ăn bánh tráng cuốn rau với mắm nêm cho mát bụng nghen con!”
Tôi phụ má lặt rau, luộc thịt. Trong lòng thấy vui một cách kỳ lạ. Chỉ là mắm thôi mà, sao nhớ dai đến vậy? Cái hũ mắm của má, khi thì đựng mắm kho với cá lóc, khi thì là mắm xào sả ớt, khi thì là mắm nêm pha sẵn… mà món nào cũng vừa đậm đà, vừa đậm tình.
3. Bữa cơm quê – không thể thiếu hương mắm
Cơm quê nghèo, nhiều khi chẳng có gì ngoài nồi cơm trắng và chén mắm. Vậy mà ăn với nhau rôm rả, cười đùa tới chiều. Tôi nhớ mấy ngày mùa gặt, má thường xách theo cái cà ràng nhỏ ra đồng, đem theo hũ mắm xào, mấy trái ớt hiểm và rổ rau rừng. Gặp bữa khô khan, chỉ cần có mắm là ấm bụng.
Cậu Tám hay đùa:
— “Mắm là vũ khí bí mật của dân làm ruộng. Không có mắm là coi như hết sức!”
Rồi cậu với ba tôi ngồi bệt dưới bóng cây, chấm rau lang luộc vô chén mắm ruốc mà gật gù khen ngon. Lúc đó, tôi thấy ba cười nhiều lắm – cái nụ cười chân quê, mặn mòi y chang hương mắm trên tay.
4. Chuyện tình mắm – từ quê ra phố
Rồi tôi lớn, đi học xa, đi làm xa, ăn quen những món Tây, món Hàn, món Nhật. Nhưng mắm thì vẫn đi theo tôi. Chai mắm ruốc má gửi lên, tôi cất cẩn thận trong góc bếp. Mỗi lần nhớ nhà, tôi lại lấy ra một ít, xào với sả ớt, ăn với cơm nóng. Vị cay nồng lan lên sống mũi, mắt cay mà tim thì ấm.
Có lần bạn cùng phòng hỏi:
— “Cái gì mà thơm dữ vậy?”
Tôi cười, đưa chén mắm ruốc:
— “Mắm ruốc má tao làm đó. Quê tao ai ăn cũng ghiền.”
Bạn ăn thử rồi gật gù, nói nhỏ:
— “Cay thiệt mà ngon thiệt nghen!”
Từ đó, hễ có ai ghé chơi là tôi lại lấy mắm ra đãi. Không sang trọng, không cầu kỳ, nhưng món mắm ruốc xào hay mắm kho quẹt luôn được hỏi công thức. Tôi chỉ nói gọn:
— “Tụi bây không cần học công thức đâu. Về quê, ăn cơm má nấu là hiểu.”
5. Mắm Hương Trung – gợi lại ký ức trong từng giọt
Một lần về quê, tôi ghé thăm lại khu nhà xưa. Má tôi giờ đã già, tay không còn khỏe như xưa. Nhưng trong bếp vẫn còn vài hũ mắm sành để nơi góc mát. Má chỉ tay:
— “Cái này má đặt người ta làm theo kiểu xưa. Không chất bảo quản gì đâu. Mấy đứa nhỏ ở thành phố hay nhờ má gửi lên cho tụi nó ăn chơi.”
Tôi mở nắp hũ mắm ruốc, mùi thơm lan tỏa, ngập tràn ký ức. Tôi hỏi má:
— “Sao má không làm nhiều rồi bán? Mắm má làm ngon vậy mà.”
Má lắc đầu:
— “Má già rồi. Mấy bữa rảnh thì phụ tụi nhỏ nêm nếm, làm theo công thức xưa. Mắm Hương Trung đó – tụi nó đặt tên vậy cho dễ nhớ.”
Thì ra, mấy đứa em tôi đã làm ra thương hiệu riêng cho các món mắm quê. Vẫn giữ công thức cũ, hương vị xưa, nhưng đóng trong chai lọ đẹp đẽ, dễ vận chuyển. Vẫn là mắm ruốc, mắm nêm, mắm xào sả ớt… nhưng từ cái hũ sành ngày trước, giờ đã lên phố trong dáng vẻ mới.
Tôi cầm chai mắm nêm Hương Trung, nhìn dòng chữ nhỏ xíu: “Trọn Hương – Trọn Vị – Trọn Tình”, lòng tôi như thắt lại. Chẳng phải đó là ba điều má tôi luôn giữ trong từng bữa cơm cho tụi tôi sao?
6. Mắm – không chỉ là món ăn
Đối với người khác, mắm có thể chỉ là một thứ nước chấm. Nhưng với tôi, đó là tuổi thơ, là mùa hè gặt lúa, là bàn tay má thoăn thoắt dưới bếp, là những lần ba trở về nhà với cái áo đẫm mồ hôi, nhưng mặt thì hớn hở vì được ăn cơm chan mắm.
Tôi mang mắm theo như mang theo quê hương. Dù sống nơi đâu, chỉ cần mở nắp chai mắm ruốc, là thấy lòng lặng xuống, thấy giọng má vang vọng:
— “Con ăn thêm miếng nữa đi, má làm mắm này hồi Tết đó, còn thơm lắm nghen…”
7. Gửi người xa quê – món quà của nhớ thương
Nếu ai đó đang đọc tới đây, và từng sống những tháng ngày quanh mâm cơm đơn sơ với mắm, với rau luộc, với canh chua cá đồng… thì chắc hiểu lòng tôi đang nói gì. Không phải nói về món ăn, mà là một nỗi nhớ quê không thành lời.
Nên nếu có một bữa, lòng bỗng dưng thấy chênh vênh, nhớ nhà mà chưa về được, thì ráng tìm cho ra một hũ mắm ngon. Mở ra, hít thật sâu, nêm chút sả ớt, xào lên, rưới lên cơm nóng — biết đâu, trong làn khói cay nồng ấy, có bóng dáng của một bữa cơm xưa đang đợi...
Ai thèm mắm, nhớ ghé Shopee: shopee.vn/huongtrungfood
Hay vô coi ở huongtrung.vn nghen.
Má tui cũng hay coi Facebook facebook.com/nuocmamhuongtrung để xem tụi nhỏ nấu món gì lạ lạ với mắm.
Còn hết mắm đột xuất thì cứ gọi liền: ☎ 0853721033 – nghe giọng thân quen mà ấm lòng liền.